Hem iş dünyası liderleri hem de hükümetler, uzun vadede değer yaratmanın ucuz, kolay erişilebilir malzemelere; enerjiye daha az bağımlı olan ve doğal sermayeyi yeniden oluşturup yeniden üretebilen yeni bir ekonomik model gerektirdiğini kabul ediyorlar. Yapılan araştırmalar da döngüsel ekonominin açık bir değer yaratma fırsatı olduğunu göstermiştir. Pek çok politika yapıcı bu tip umut verici modelle ilgilenmeye başladıkça doğru koşulların yaratılması ve koşullar sağlandığında uygulamaya geçilmesi, çalışmalara yön verilmesi konularında önemli roller üstlenecektir.

Döngüsel ekonomi fırsatına ülke ve politika yapıcılar perspektifinden bakan ve politika yapıcılar için döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırmaya yardımcı olacak eyleme geçirilebilir bir araç seti sağlamak amacıyla ReSOLVE (Regenerate-Share-Optimise-Loop-Virtualise-Exchange) sistemi hazırlanmıştır. Döngüsel ekonomiye geçiş yapmak isteyen işletmeler ve ülkeler için hazırlanmış olan ReSOLVE yol haritası, ülkeler ve şirketler için hazırlanmış olsa da ana hedefleri kendi gündelik hayatlarımıza da uyarlanabilecek düzeyde. Rapor detaylı incelendiğinde tüm hedeflerin bir şekilde tüketicilere dokunduğunu görülebilmekteyiz. Yani bu değişim sürecinde tüm sorumluluğu üreticilere ya da politika yapıcılara değil kendi payımıza düşen sorumluluğu alarak dünyamızı daha yaşanabilir bir yere dönüştürebilir ve bunu sürdürülebilir ve döngüsel bir şekilde geleceğe taşıyabiliriz.

Ellen MacArthur Foundation tarafından hazırlanan bu yol haritası 6 ana aksiyon alanından oluşmaktadır. Her bir alan için rapor içerisinde çok detaylı açıklamalarla, hangi adımlar atılmalı, kimlerle iş birlikleri yapılmalı gibi yönlendirmeler toplumla ve bireylerle olan ilişkileri mevcuttur.

Yenilenme (Regenerate)

  • Bu başlıkta enerji kaynaklarının tamamen yenilenebilir olmasının yanı sıra üretim süreçlerinin de tamamen yenilenebilir olarak dizayn edilmesi öngörülmektedir.
  • Mevcut yaşam şekilleri nedeniyle sağlıksız bir hale gelen ekosistemin öncelikle eski sağlığına kavuşturulması, iyileştirilmesi ve elde edilen sağlıklı ekosistemin sürdürülebilir bir şekilde tasarlanması gerekmektedir.
  • Yenilenme başlığının son maddesi ise biyolojik döngü sisteminin doğru bir şekilde tasarlanmasını içermektedir. Geri kazanılan biyolojik kaynakların yeniden biyosfere dönmelerini sağlayacak sistemlerin kurularak doğanın kendi kendisini yenilemesini sağlayacak düzenin kurulması gerekmektedir.

Paylaşım (Share)

Paylaşım ekonomisi son dönemlerin en popüler konularından biridir. Bu kapsamda belirlenen hedefler aşağıdaki gibidir.

  • Araba, ev, ev aletleri gibi varlıkları paylaşarak sahipliği değil kiralama yönteminin yaygınlaştırılması. Bu sayede fazla üretimin ve atığın önüne geçilmesi.
  • Yeniden kullanım yani ikinci el. Bu model ile yaygınlaşacak kullanım şeklinde atık yönetim süreci ile önemli bir geri kazanım elde edilmesi planlanmaktadır.
  • Paylaşım ekonomisi altında belirlenen son hedef ise ürünlerin daha dayanıklı ve uzun ömürlü olarak tasarlanmasını içermektedir. Bu sayede atık oluşumunun önüne geçilmesi hedeflenmektedir.

Optimizasyon (Optimise)

  • Optimizasyon başlığında birincil olarak üretim sürecinin performansını/verimliliğini artırmak hedeflenmektedir.
  • Üretim süreçlerinin herhangi bir aşamasında (üretim veya tedarik) ortaya çıkan atıkların azaltılması hatta mümkünse ortadan kaldırılması gerekmektedir. Optimizasyon ile tedarik ve üretim süreçlerinde meydana gelen atıkların oluşumunu önleyecek süreçler tasarlanabilir veya bu atıkların başka süreçlerde hammadde olarak kullanılabileceği yeni süreçler geliştirilebilir.
  • Büyük veri, otomasyon, uzaktan algılama ve yönlendirme gibi gelişmiş teknolojilerin daha fazla kullanılması optimizasyon başlığındaki bir diğer hedeftir.

Döngü (Loop)

Döngüsel ekonomi/üretim modellerinin en belirgin şekilde hedeflendiği bu başlık altında;

  • Ürünlerin veya bileşenlerin kapalı döngü içinde kalarak bir süreçte ortaya çıkan atığın başka bir sürecin girdisi olacak şekilde tasarlanmasını hedeflenmektedir.
  • Bu başlık altında değerlendirilen geri dönüşüm modeli döngüsel ekonominin en son adımlarından birini oluşturmaktadır. Bu nedenle bir materyal döngüsel üretim süreci içinde tüm aşamalardan geçtikten sonra hala kullanılmamış ise bu durumda geri dönüştürülerek kullanılabilmesi hedeflenmektedir.
  • Organik atıkların kompost yöntemi ile evsel veya endüstriyel amaçlarla kullanılabilir hale getirilmesi ise döngü başlığındaki bir diğer hedeftir.

Sanallaştırma (Virtualise)

Sanallaştırma başlığı daha çok tüketiciye yönelik hedefleri içermektedir.

  • İlk olarak geleneksel medya yerine yeni akım medya platformlarını kullanmayı yaygınlaştırma, bu başlık altında karşımıza çıkmaktadır. Bunlara örnek olarak basılı kitap yerine e-kitap, gazete yerine e-bülten, cd veya dvd yerine müzik ve dizi/film platformları verilebilir.
  • Sanallaştırma başlığının bir diğer hedefi ise pandemi ile iyice yaygınlaşan çevrimiçi alışveriş. Çevrimiçi alışveriş ile marketlerin lojistik ve depolama süreci, poşet kullanımı vs gibi süreçler doğa için daha yararlı olacak şekilde düzenlenebiliyor ve ortadan kalkabiliyor.

Yenisi ile değiştirme (Exchange)

Temelde mevcut ürünlerin iyileştirilmesine yönelik aksiyonları içeren yenisi ile değiştirme başlığında;

  • Eskiyen ürünleri daha dayanıklı ve uzun ömürlü parçalarla/ürünlerele değiştirme hedeflemektedir. Bu sayede yeni ürün alımlarını azaltarak hem yeni ürün üretilmesinin azaltması hem de mevcut ürünleri tekrardan kullanılabilir yapmayı sağladığı için atığın azaltması amaçlanmaktadır.
  • Yeni teknolojileri kullanarak üretimi daha verimli ve kendisi daha dayanıklı olan ürünleri tercih etmek bu başlığın bir diğer hedefidir. Yeni teknolojilerin kullanımı ürünlerin daha dayanıklı ve uzun ömürlü olmasını sağladığı için atık oluşumunu azaltmayı sağlarken teknoloji kullanımı sayesinde verimlilik açısından daha optimum süreçler elde edilmiş olacaktır. 3 boyutlu yazılar bu kullanım için bir örnek olabilir.
  • Tüketiciler olarak bizler için en önemli başlıklardan biri olarak yeni ürün ve servislerin kullanımı yenisi ile değiştirme başlığında belirlenen bir diğer hedeftir. Elektrikle çalışan scooter’lar gibi çok modlu taşımacılık seçeneklerine benzer yeni iş modellerinin kullanımını yaygınlaştırarak çevreci bir yaşam sürerek doğaya bireysel olarak katkı sunabiliriz.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi raporda belirlenen maddeler daha çok hükümetlere ve politika yapıcılara yönelik gibi görünse de bireysel anlamda biz tüketicilere de çok fazla rol düşmektedir. Bireysel olarak çevreye vereceğimiz minimum zarar ile daha sürdürülebilir ve temiz bir doğa ile yaşayabiliriz. Bunu yaparken yeni iş modellerini ve teknoloji fazlasıyla kullanacağımız için de ekonomiye pozitif anlamda katkı sağlanmasına önayak olabiliriz.

Seçil Gülbudak Dil

Müşavir